Giriş

Apache HTTP sunucusu, sunucunun başarımını çeşitli yollarla arttırmak üzere tasarlanmış bir dizi önbellekleme özelliğine sahiptir.

Üç durumlu RFC2616 HTTP önbelleklemesi

mod_cache ve destek modülü mod_cache_disk akılcı ve HTTP'ye uygun önbellekleme sağlar. İçeriğin kendisi önbellekte saklanır ve mod_cache, RFC2616'nın 13. bölümünde açıklandığı gibi, içeriğin önbelleklenebilirliğini denetleyen çeşitli HTTP başlıklarının ve seçeneklerinin tümünü onurlandırmayı hedefler. Devingen yerel içerik veya vekalet edilen içerik ile ilgilendiğiniz durumda veya muhtemel bir yavaş disk üzerinde yerel dosyalara erişimi hızlandırmak ihtiyacında olduğunuz durumda mod_cache hem basit hem de karmaşık önbellekleme yapılandırmalarını hedefler.

İki durumlu anahtar/değer paylaşımlı nesne önbellekleme

Paylaşımlı nesne önbellek API'si (socache) ve destek modülleri sunucu taraflı bir anahtar/değer paylaşımlı nesne önbelleklemesi sağlar. Bu modüller SSL oturumları ve kimlik doğrulama bilgileri gibi düşük seviyeli verileri önbelleklemek için tasarlanmıştır. Destek modülleri verinin sunucu tarafı bir paylaşımlı bellekte veya veri merkezi tarafı memcache veya distcache gibi bir önbellekte saklanmasını mümkün kılar.

Uzmanlaşmış dosya önbellekleme

mod_file_cache dosyaların sunucunun başlatılması sırasında belleğe yüklenmesi ile ilgilenir. Böylece dosyalara erişim zamanını kısaltabilir, sıkça erişilen dosyaların dosya tanıtıcılarını kaydedebilir, her istekte diske gitme ihtiyacını ortadan kaldırır.

Bu belgeden azami yararı sağlayabilmek için temel bir HTTP bilginizin olması ve URL’lerin Dosya Sistemine Eşlenmesi ile İçerik Uzlaşımı belgelerini okumuş olmanız gerekir.

Üç durumlu RFC2616 HTTP önbelleklemesi

HTTP protokolü RFC2616'nın 13. bölümünde açıklanan satıriçi önbellekleme mekanizması için yerleşik bir destek içerir ve bunun getirilerinden yararlanmak için mod_cache modülü kullanılabilir.

İçeriğin taze olmadığı durumda içeriğin kaybolmasına sebep olan basit iki durumlu anahtar/değer önbelleklemesinin tersine, HTTP önbelleği eskimiş içeriği tutan ve bu eski içeriğin değişip değişmediğini özgün sunucuya soran ve duruma göre onu tekrar taze duruma getiren bir mekanizma içerir.

HTTP önbelleğinde bulunan bir girdi şu üç durumdan birinde olabilir:

Taze

İçerik yeteri kadar yeni (tazelik ömründen daha genç) ise taze sayılır. Bir HTTP önbelleği böyle bir içeriği özgün sunucuya birşey sormadan sunabilir.

Bayat

İçerik çok eski (tazelik ömründen daha yaşlı) ise bayat sayılır. Bir HTTP önbelleği böyle bir içeriği istemciye sunmadan önce özgün sunucuya bağlanıp bayat içeriğin hala yeterince taze olup olmadığına bakmalıdır. Özgün sunucu, içerik geçersizse yenisini gönderecektir, aksi takdirde, (ideal olanı budur) içeriğin hala geçerli olduğunu belirten bir kod ile yanıt verecektir. İçerik tekrar taze hale gelince süreç kaldığı yerden devam eder.

HTTP protokolü belli koşullar altında önbelleğin bayat içeriği sunmasına izin vermez. Örneğin, bir içeriği özgün sunucuda tazeleme çabasının bir 5xx hatasıyla başarısız olması veya başka bir tazeleme isteğinin henüz sonuçlanmamış olması bu çeşit koşullardandır. Bu durumlarda yanıta bir Warning başlığı eklenir.

Yok

Önbellekte yer kalmazsa yer açmak için içeriğin silinmesi seçenek dahilindedir. İçerik taze olsun olmasın her zaman silinebilir. Önlem olarak htcacheclean elle veya bir artalan süreci olarak çalıştırılabilir. Böylece önbelleğin boyutunun belirtilen boyutta veya belirtilen dosya düğümü sayısında kalması sağlanabilir. Araç içeriği silerken bayat içeriğe öncelik verir.

HTTP önbelleklemesinin çalışması ile ilgili bütün ayrıntılar RFC2616'nın 13. bölümünde bulunabilir.

Sunucu ile etkileşim

mod_cache modülü CacheQuickHandler yönergesinin değerine bağlı olarak iki olası yerde sunucuya bağlanır:

Çabuk eylem aşaması

Bu aşama çok erken gerçekleşen bir aşama olup isteğin işlenmesi sırasında isteğin çözümlenmesinin hemen sonrasıdır. İçerik önbellekte mevcutsa hemen sunulur ve geri kalan istek işleme işlemi iptal edilir.

Bu senaryoda önbellek sunucunun önüne vidalanmış gibi davranır.

Sunucuda gerçekleşecek bir dizi işlemin büyük çoğunluğunun yapılmadan geçilmesi nedeniyle bu en yüksek başarımlı kiptir. Bu kip ayrıca, sunucu işlemlerinin kimlik doğrulama ve yetkilendirme aşamalarının da yapılmadan geçilmesini sağlar. Bu bakımdan bu kip seçilirken bu durum dikkate alınmalıdır.

"Authorization" başlığı içeren istekler (örneğin, HTTP Temel Kimlik Kanıtlaması gibi) mod_cache bu kipte çalışırken önbelleğe alınmadıkları gibi önbellekten bir işleme de sokulmazlar.

Normal eylem aşaması

Bu aşama geç bir aşama olup, isteğin tamamen işlenmesinin sonrasıdır.

Bu senaryoda önbellek sunucunun arkasına vidalanmış gibi davranır.

Bu kip en esneğidir. Önbelleğin, süzme zincirinin hassas olarak denetlenen bir noktasında oluşması sağlanabilir ve önbelleklenen içerik istemciye gönderilmeden önce süzülüp kişiselleştirilebilir.

URL önbellekte yoksa mod_cache modülü yanıtı önbelleğe kaydetme aşamasında süzgeç yığıtına bir süzgeç ekler ve geri çekilerek normal istek işlemlerinin devam etmesine izin verir. İçeriğin önbelleklenebilir olduğu saptanırsa içerik gelecekte sunulmak üzere önbelleğe kaydedilir, aksi takdirde içerik yok sayılır.

Önbellekteki içerik bayatsa, mod_cache modülü isteği bir koşullu istek haline getirir. Özgün sunucu normal bir yanıt verirse bu yanıt mevcut içeriğin yerine önbelleklenir. Özgün sunucu bir 304 Not Modified yanıtı verirse içerik tekrar taze olarak imlenir ve önbellekteki içerik süzgeç tarafından kaydedilmeden sunulur.

Önbelleğin Hızlandırılması

Bir sanal konak birçok farklı sunucu takma adından biri olarak bilindiği takdirde UseCanonicalName yönergesine On değeri atanmışsa önbellekten sunulan sayfa sayısında büyük bir artış olduğu görülür. Bunun sebebi içeriği sunan sanal konağın isminin önbellek anahtarının içinde kullanılmasıdır. Yönergeye On değerini atamak suretiyle çok isimli ve rumuzlu sanal konaklar için farklı önbellek girdileri oluşturulmaz, bunun yerine her meşru sanal konak için ayrı bir önbellek tutulur.

Tazelik Ömrü

Önbelleklenmek üzere tasarlanmış iyi biçimli bir içerik tazelik ömrünü Cache-Control başlığının max-age veya s-maxage alanlarıyla ya da bir Expires başlığını içererek bildirmelidir.

Aynı zamanda, özgün sunucunun tanımladığı tazelik ömrü, bir istemci tarafından istekte bir Cache-Control başlığı kullanılarak geçersiz kılınmak istenebilir. Bu durumda hangi tazelik ömrü daha kısaysa o geçerli olur.

Tazelik ömrü istekte veya yanıtta mevcut değilse öntanımlı bir tazelik ömrü kullanılır. Öntanımlı tazelik ömrü önbellekli içerik için bir saat olmakla birlikte CacheDefaultExpire yönergesi kullanılarak kolayca değiştirilebilir.

Bir yanıt Expires başlığını değil de Last-Modified başlığını içeriyorsa mod_cache tazelik ömrünü CacheLastModifiedFactor yönergesine bakarak saptar.

Yerel içerik için, ya da kendi Expires başlığını tanımlamayan uzak içerik için tazelik ömrünü max-age ve Expires ekleyerek hassas olarak ayarlamak için mod_expires kullanılabilir.

Tazelik ömrünün üst sınırı CacheMaxExpire yönergesi ile belirlenebilir.

Şartlı İstekler için Özlü Kılavuz

Önbellekteki içeriğin zaman aşımına uğrayıp bayat hale gelmesi, httpd’nin özgün isteği aktarmak yerine isteği değişikliğe uğratarak şartlı bir istek yapması sonucunu doğurur.

Özgün önbellekli yanıtta bir ETag başlığı mevcutsa, mod_cache modülü özgün sunucuya yapılan isteğe bir If-None-Match başlığı ekler. Özgün önbellekli yanıtta bir Last-Modified başlığı mevcutsa, mod_cache modülü özgün sunucuya yapılan isteğe bir If-Modified-Since başlığı ekler. Bunlardan birinin varlığı isteği koşullu yapar.

Bir koşullu istek özgün sunucu tarafından alındığında, özgün sunucu ETag veya Last-Modified başlığının isteğe uygun olarak değişip değişmediğine bakmalıdır. Değişmemişse, özgün sunucu kısa ve öz bir "304 Not Modified" yanıtı ile yanıt vermelidir. Bunun önbellekteki anlamı şudur: Eskimiş içerik hala tazedir ve içerik yeni tazelik ömrüne ulaşıncaya kadar sonraki isteklerde kullanılmalıdır.

İçerik değişmişse, bir şartlı istek yapılmamış gibi içeriğin kendisi sunulur.

Şartlı istekler çifte yarar sağlar. Birinci olarak, böyle bir istek özgün sunucuya yapılıyorsa ve iki içerik de aynıysa bunu saptamak kolay olur ve özkaynağın tamamını aktarma külfetinden kurtulunur.

İkinci olarak, iyi tasarlanmış bir özgün sunucu, koşullu istekler tam bir yanıt üretmekten önemli ölçüde ucuz olacak şekilde tasarlanmış olacaktır. Durağan dosyalar için bu genellikle stat() veya benzeri bir sistem çağrısıyla dosya boyutları ve değişiklik zamanına bakmak şeklinde gerçekleşir. Böylelikle, yerel içeriği bir değişiklik olmadığı takdirde önbellekten sunmak daha hızlı olacaktır.

Özgün sunucular koşullu istekleri desteklemek için her türlü çabayı göstermelidir. Ancak, koşullu istekler desteklenmiyorsa, özgün sunucu istek koşullu değilmiş gibi yanıt vermeli, önbellek ise, içerik değişmiş ve yani içerik önbelleğe kaydedilmiş gibi yanıt vermelidir. Bu durumda, önbellek basit bir iki durumlu (içerik ya tazedir ya da silinmiş) önbellek gibi davranacaktır.

Neler Önbelleklenebilir?

HTTP önbelleğin tarafından önbelleklenebilecek içerik RFC2616 Section 13.4 Response Cacheability belgesinde tanımlanmış olup, bunlar şöyle özetlenebilir:

1. Önbellekleme bu URL ile etkin kılınabilmelidir. CacheEnable ve CacheDisable yönergelerine bakınız.
2. Yanıtın HTTP durum kodu 200, 203, 300, 301 veya 410 olmalıdır.
3. İstek bir HTTP GET isteği olmalıdır.
4. Eğer yanıt bir "Authorization:" başlığı içeriyorsa ayrıca "Cache-Control:" başlığında da "s-maxage", "must-revalidate" veya "public" değerlerinden birini içermelidir, aksi takdirde önbelleklenmez.
5. Eğer URL (GET yöntemi kullanan bir HTML formunun yaptığı gibi) bir sorgu dizgesi içeriyorsa yanıt, RFC2616’nın 13.9. bölümünde açıklandığı gibi bir "Expires:" başlığı içermedikçe veya "Cache-Control:" başlığının max-age veya max-age yönergesini içermedikçe yanıt içeriği önbelleğe alınmayacaktır.
6. CacheIgnoreNoLastMod yönergesinin kullanımını gerektiren bir durum olmadıkça 200 durum koduna sahip bir yanıtın "Etag", "Last-Modified" ve "Expires" başlıklarından birini veya "Cache-Control:" başlığının "max-age" veya "s-maxage" yönergelerinden birini (en azından) içermesi gerekir.
7. CacheStorePrivate yönergesinin kullanımını gerektiren bir durum olmadıkça yanıt "private" değerli bir "Cache-Control:" başlığı içerdiği takdirde yanıtın içeriği önbelleğe alınmayacaktır.
8. Benzer şekilde, CacheStoreNoStore yönergesi kullanılmamışsa yanıt "no-store" değerli bir "Cache-Control:" başlığı içeriyorsa yanıt içeriği önbelleğe alınmayacaktır.
9. Herşeyle eşleşen "*" değerli bir "Vary:" başlığı içeren bir yanıtın içeriği önbelleğe alınmaz.

Neler Önbelleklenmemeli?

İçerik zamana bağımlıysa ya da istek kısmen bile olsa HTTP uzlaşımıyla bağdaşmıyorsa önbelleğe alınmamalıdır. Bu içerik önbelleklenemeyeceğini Cache-Control başlığını kullanarak sunucuya bildirmelidir.

İçerik sıkça değişiyorsa, tazelik ömrü dakikalar veya saniyelerle ifade ediliyorsa, içerik yine de önbelleklenebilir. Ancak, tam yanıtların düzenli olarak üretilmemesinin temini için özgün sunucunun koşullu istekleri doğru olarak desteklemesi sağlanmalıdır.

İstemcinin sağladığı istek başlıklarına dayanarak değişen içerik, Vary yanıt başlığının akıllıca kullanımıyla önbelleklenebilir.

Değişken/Uzlaşımlı İçerik

Özgün sunucu, istekteki başlık değerlerine dayanarak farklı içeriklerle yanıt vermeye ayarlandığı takdirde, örneğin aynı URL'de farklı dillerde içerik sunmak gibi, HTTP'nin önbellekleme mekanizması aynı URL'de aynı sayfanın değişik sürümlerini önbelleklemeyi mümkün kılar.

Bu özgün sunucu tarafından bir Vary başlığı eklenerek yapılır. Bir sayfanın farklı sürümleri arasındaki farkları saptarken önbellek tarafından hangi başlıkların hesaba katılacağını Vary başlığı belirler.

Örneğin, bir yanıt şöyle bir başlık ile alınmışsa,

mod_cache sadece accept-language ve accept-charset başlıkları özgün istekle eşleşen önbellekli içeriği sunacaktır.

İçeriğin farklı sürümleri yan yana önbelleklenebilir. mod_cache modülü Vary başlığını kullanarak başlıkta listelenmiş istek başlıklarının uygun değerlerini saptar ve istemciye hangi sürümle yanıt verileceğine karar verir.

Önbellek Ayarlama Örnekleri

Disk Üzerinde Önbellekleme

mod_cache modülü önbelleği yönetmek için çeşitli depolama ortamlarına özgü gerçeklenimleri kullanır. Diske önbellekleme desteğini mod_cache_disk sağlar.

Tipik olarak modül şöyle yapılandırılır:

CacheRoot   "/var/cache/apache/"
CacheEnable disk /
CacheDirLevels 2
CacheDirLength 1

En önemlisi önbelleklenen dosyaların yerel olarak saklanması olup işletim sisteminin sağladığı bellekiçi önbelleklemeden de ayrıca faydalanılmış olur. Bu bakımdan, dosyalar disk üzerinde saklansa bile sıkça erişilen dosyalar işletim sistemi sayesinde aslında bellekten sunulmuş olacaklardır.

Önbellekte Saklamanın Anlamı

mod_cache_disk öğeleri önbellekte saklamak için istek yapılan URL’nin 22 karakterlik özetini oluşturur. Bu özet, çok sayıda URL’nin aynı özeti oluşturmaması için konak ismi, protokol, port ve varsa CGI argümanlarından başka Vary başlığında tanımlı elemanlardan oluşur.

Özeti oluşturan karakterler 64 karakterlik bir karakter kümesinden seçildiğinden oluşturulması olası farklı özet sayısı 64^22’dir. Örneğin, bir URL’nin xyTGxSMO2b68mBCykqkp1w gibi bir özeti olabilir. Bu özet, bu URL ile erişilen dosyalar önbellek içinde saklanırken dosya ismi öneki olarak kullanılır. Ancak bununla yetinilmez ve içerik CacheDirLevels ve CacheDirLength yönergelerinin değerlerine göre önce dizinlere ayrılır.

CacheDirLevels yönergesi kaç alt seviye dizin olacağını ve CacheDirLength her dizinde kaç karakter olacağını belirler. Örneğin, yukarıdaki özete sahip bir dosyanın isminin başına yukarıdaki yapılandırma örneğine uygun olarak /var/cache/apache/x/y/TGxSMO2b68mBCykqkp1w gibi bir önek getirilebilirdi.

Bu tekniğin asıl amacı belli bir dizin içinde bulunabilecek dosyaların ve alt dizinlerin sayısını düşük tutmaktır. Bu sayının büyük olması çoğu işletim sisteminde başarımın düşmesine sebep olur. CacheDirLength yönergesi "1" değeriyle kullanıldığında her dizin altında en fazla 64 alt dizin veya dosya açılabilir. "2" değeriyle kullanıldığında ise bu sayı 64^2’ye yükselir ve böyle artarak gider. İyi bir sebebiniz olmadıkça CacheDirLength için değer olarak "1" belirtmenizi öneririz.

CacheDirLevels yönergesine atanacak değer önbellekte saklamayı düşündüğünüz olası dosya sayısı ile ilgilidir. Yukarıdaki örnekte olduğu gibi "2" değerini belirtirseniz, toplamda en fazla 4096 dizin oluşturulabilir. 1 milyon dosyanın önbelleklendiği bir durumda bu, her dizinde yaklaşık olarak 245 önbelleklenmiş URL demektir.

Her URL için önbellekte en az iki dosya saklanır. Biri genellikle URL hakkındaki temel verilerden oluşan ".header" dosyasıdır, diğeri ise sunulacak içeriğin bire bir kopyası olan ".data" dosyasıdır.

"Vary" başlığı üzerinden içeriğin uzlaşıldığı durumda URL için bir ".vary" dizini oluşturulur. Bu dizin her biri farklı bir uzlaşıma ait çok sayıda ".data" dosyası içerebilir.

Disk Önbelleğinin Bakımı

mod_cache_disk zaman aşımına uğrayan önbellekli içeriği silse de önbelleğin toplam boyu ve ne kadar boş bellek kaldığı hakkında bilgi vermez.

Bunun yerine httpd önbellek içeriğini düzenli aralıklarla temizleyebilmeniz için htcacheclean adında bir araç içerir. Önbellek için azami ne kadar yer kullanılacağının ve bunun üzerinde htcacheclean’i hangi sıklıkta çalıştırılacağının tespiti biraz karmaşık bir işlem olup uygun değerler genellikle deneme yanılma yoluyla bulunur.

htcacheclean iki işlem kipine sahiptir. Kalıcı bir artalan süreci olarak çalışabileceği gibi cron üzerinden belli aralıklarla da çalıştırılabilir. Çok büyük (onlarca GB) önbelleklerde htcacheclean’in işini bitirmesi 1 saatten fazla sürebileceğinden, cron ile çalıştırma durumunda aynı anda birden fazla kopyanın çalışıyor durumda olmaması için htcacheclean’in çalıştırılma aralığını iyi belirlemek gerekir.

Ayrıca, htcacheclean için uygun bir "nice" seviyesi seçilmesi önerilr. Böylece, sunucu çalışırken aracın ölçüsüz disk g/ç yapmasına sebebiyet verilmemiş olur.

Şekil 1: Önbelleğin büyümesi ve düzenli aralıklarla temizlenmesi.

mod_cache_disk ne kadar bellek kullanıldığı hakkında bilgi vermediğinden, htcacheclean'in bir temizliğin ardından yeterli bir büyüme alanı kalacak şekilde yapılandırılması temin edilmelidir.

memcached ile önbellekleme

mod_cache_socache modülünü kullanarak, mod_cache çeşitli gerçeklenimlerden (diğer adıyla: "sağlayıcılar"dan) gelen veriyi önbellekleyebilir. mod_socache_memcache modülü kullanılarak, örneğin, artalan saklama mekanizması olarak memcached kullanıldığı söylenebilir.

Genelde modül şöyle yapılandırılır:

CacheEnable socache /
CacheSocache memcache:memcd.example.com:11211

İlave memcached sunucular CacheSocache memcache: satırının ardına virgüllerle ayrılarak eklenebilir:

CacheEnable socache /
CacheSocache memcache:mem1.example.com:11211,mem2.example.com:11212

Bu biçim diğer mod_cache_socache sağlayıcıları için de kullanılabilir:

CacheEnable socache /
CacheSocache shmcb:/path/to/datafile(512000)

CacheEnable socache /
CacheSocache dbm:/path/to/datafile

Genel İki durumlu Anahtar/Değer Paylaşımlı Nesne Önbellekleme

Apache HTTP sunucusu, SSL oturumları, kimlik doğrulama bilgileri gibi önbelleklenebilen özel bilgiler için socache arayüzü içinde düşük seviyeli bir paylaşımlı nesne önbelleğine sahiptir.

Her gerçeklenime uygun ek modüller de sağlanmıştır:

mod_socache_dbm

DBM tabanlı paylaşımlı nesne önbelleklemesi.

mod_socache_dc

Distcache tabanlı paylaşımlı nesne önbelleklemesi.

mod_socache_memcache

Memcache tabanlı paylaşımlı nesne önbelleklemesi.

mod_socache_shmcb

Paylaşımlı belleğe dayalı paylaşımlı nesne önbelleklemesi.

Kimlik Doğrulama Bilgilerinin Önbelleklenmesi

mod_authn_socache modülü kimlik doğrulama araçlarının yükünün hafifletilmesini, kimlik doğrulama sonucunun önbelleklenmesini sağlar.

SSL Oturumlarının Önbelleklenmesi

mod_ssl modülü, oturum önbelleği ve önbellek zımbalaması sağlamak için socache arayüzünü kullanır.

Uzmanlaşmış Dosya Önbellekleme

Dosya sisteminin yavaş olabildiği veya dosya tanıtıcılarının kullanımının pahalıya mal olduğu sistemlerde, sunucunun başlatılması sırasında dosyaların belleğe yüklenmesi seçeneği vardır.

Dosyaların açılmasının yavaş olduğu sistemlerde, dosyaların sunucunun başlatılması sırasında açılması ve dosya tanıtıcısını önbelleklenmesi seçeneği vardır. Bu seçeneklerin duruk dosyalara erişimin yavaş olduğu sistemlere de bir yardımı olabilir.

Dosya Tanıtıcı Önbelleklemesi

Bir dosyanın açılması işlemi, özellikle de ağ dosya sistemlerinde bulunan dosyalar için önemli bir gecikme kaynağı olabilir. Önbellekte, çok sunulan dosyaların kendilerinin değil, açık dosya tanıtıcılarının saklanması httpd’yi bu tür gecikmelerden koruyabilir. httpd’de tek türde dosya tanıtıcı önbelleklemesi yapılabilmektedir.

CacheFile yönergesi ile

httpd’de mevcut önbelleklemenin en temel şekli mod_file_cache tarafından sağlanan dosya tanıtıcı önbelleklemesidir. Bu önbellek türü dosyaların kendilerini değil açık dosya tanıtıcılarının bir listesini saklar. Dosyaların bu anlamda önbelleklenmesi, CacheFile yönergesi yapılandırma dosyasında belirtilerek sağlanabilir.

CacheFile yönergesi belirtilen dosyanın httpd başlatıldığında açılmasını ve dosya için yapılan sonraki her istekte bu dosya tanıtıcısının kullanılmasını sağlar.

CacheFile /usr/local/apache2/htdocs/index.html

Büyük miktarda dosyayı bu anlamda önbelleklemeyi tasarlıyorsanız işletim sisteminizin açık dosya tanıtıcılarının sayısı ile ilgili sınırlamasını uygun bir değere ayarlamanız gerekebilir.

CacheFile yönergesini kullandığınız takdirde dosya içeriğindeki değişiklikleri anında isteğe yansıtamazsınız. httpd dosyayı ilk başlatıldığındaki haliyle sunar.

Eğer httpd çalışırken dosya silinmişse httpd ilk başlatıldığındaki haline ilişkin dosya tanıtıcıyı sağlamaya ve dolayısıyla dosya içeriğini sunmaya devam edecektir. Yani, dosya silinmiş ve artık dosya sisteminde görünmüyor olsa bile httpd durdurulup dosya tanıtıcıları kapanmadıkça dosyaların silinmesiyle açılan yer serbest kalmayacaktır.

Sistem Belleğinde Önbellekleme

İçeriğin sistem belleğinden sunulması içerik sunmanın evrensel olarak en hızlı yoludur. Dosyaların bir disk denetleyiciden okunması ya da daha kötüsü uzak bir ağdan okunması bellekten okumayla karşılaştırılamayacak ölçüde yavaş işlemlerdir. Disk denetleyiciler genellikle fiziksel süreçleri denetlerler. Ağ erişimi ise band genişliği sınırlamalarından etkilenir. Halbuki bellek erişimi sadece nano saniyeler mertebesinde gerçekleşir.

Sistem belleği en pahalı saklama ortamı olması sebebiyle en verimli şekilde kullanımı önemlidir. Dosyaları sistem belleğinde saklamakla sistemin kullanabileceği bellek miktarını azaltmış olursunuz. İşletim sistemi önbelleklemesinde göreceğiniz gibi bu öyle basit bir konu değildir. httpd’nin kendi kullandığı belleğin bir kısmını önbellek olarak ayırırken çok fazla bellek kullanmamak önemlidir. Aksi takdirde işletim sistemi belleğin yetmediği noktada belleği diske takaslayacağından istenen başarım artışı sağlanamayacaktır.

İşletim Sistemi Önbelleklemesi

Günümüz iştetim sistemlerinin hemen hemen tamamında bellek içi dosya/veri saklama işlemlerini çekirdek yönetir. Bu güçlü bir özelliktir ve işletim sistemlerinin büyük çoğunluğu bunu böyle yapar. Örneğin, Linux’ta bir dosyanın ilk defa okunduğunda ve ikinci kez okunduğunda işlemcinin ne kadar meşgul edildiğine bakalım:

Küçük bir dosya için bile okuma süresi bakımından büyük fark ortaya çıkmaktadır. Bunun sebebi çekirdeğin dosya içeriğini bellek daha güncel amaçlar için lazım olana dek bellek içinde saklamasıdır.

Sisteminizde yeterince yedek bellek olduğundan eminseniz, bu önbellekte daha fazla dosya saklanacağından emin olabilirsiniz. Bundan, önbelleğin sistem belleğinde verimli biçimde tutulması için httpd’de ek bir yapılandırmaya gidilmesinin gerekmediği sonucu çıkarılabilir.

Bundan başka, işletim sistemi dosyaların değiştiği ve silindiği zamanları bildiğinden bu tür dosyaların içerikleri gerektiğinde önbellekten kendiliğinden silinmiş olur. Bellek içinde dosya saklarken dosyaların değiştirilme zamanlarını bilme olanağı olmadığından bu durum httpd’ye büyük yarar sağlar.

İşletim sisteminin dosyaların önbelleklenmesi için sağladığı bunca yarara ve başarım artışına karşın bellek içinde dosya önbelleklemenin httpd tarafından yerine getirilmesinin daha iyi olacağı bazı durumlar vardır.

MMapFile yönergesi ile

mod_file_cache modülü, bir durağan dosyanın içeriğini sunucunun başlatılması sırasında (mmap sistem çağrısıyla) belleğe eşlenmesini mümkün kılmak için MMapFile yönergesini sağlar. httpd bu dosyaya gelecek sonraki istekler için dosyanın bellekiçi içeriğini kullanacaktır.

MMapFile /usr/local/apache2/htdocs/index.html

CacheFile yönergesinde olduğu gibi bu dosyalarda httpd başlatıldıktan sonra yapılacak bir değişiklikten httpd’nin haberi olmayacaktır.

MMapFile yönergesi ayırdığı belleğin toplam miktarı ile ilgilenmez, dolayısıyla yönergenin aşırı kullanımından kaçınmalısınız. httpd’nin çocuk süreçlerinin her biri bu belleğin kendilerine ait birer kopyasını yapacağından belleğe eşlenen dosyaların çok yer kaplamaması büyük önem taşımaktadır; aksi takdirde işletim sistemi belleği diske takaslayacağından beklenen fayda sağlanamayacaktır.

Güvenlik Kaygıları

Erişim Denetimi ve Yetkilendirme

CacheQuickHandler yönergesine On değerinin atandığı öntanımlı durumda mod_cache kullanımı, daha çok sunucunun önüne vidalanmış önbelleklemeli bir karşı vekile sahip olmak gibidir. Özgün sunucunun bir harici önbellekmiş gibi sorgulanmasını gerektirmeyen tüm istekler önbellekleme modülü tarafından karşılanacaktır. Bu durum httpd'nin güvenlik modelini büyük ölçüde değiştirir.

Olası .htaccess dosyalarının dosya sisteminin tamamında taranması çok pahalı bir işlem olduğundan mod_cache, (işlemi hızlandırmak için) önbelleğe almanın temel amacını kısmen gözardı ederek, önbellekteki içeriğin sunumu için gerekli yetkilendirmenin olup olmadığı konusunda bir karar üretmez. Başka bir deyişle, eğer mod_cache bir kısım içeriği önbelleğe almışsa içerik zaman aşımına uğramadığı sürece bu içerik önbellekten sunulacaktır.

Örneğin, yapılandırmanız bir özkaynağa IP adresine göre erişime izin veriyorsa bu içeriğin önbelleğe alınmayacağından emin olmalısınız. Bunu CacheDisable yönergesini veya mod_expires modülünü kullanarak yapabilirsiniz. Bunu yapmaz, olayı kendi haline bırakırsanız mod_cache bir karşı vekil gibi çalışarak sunulan her içeriği önbelleğe alacak ve hangi IP adresinden gelirse gelsin her istemciye bunu sunacaktır.

CacheQuickHandler yönergesine Off atandığı takdirde, istek işleme aşamalarının tamamı yerine getirilir ve güvenlik modeli değişmeden kalır.

Yerel İstismarcılar

Son kullanıcılarıın isteklerine önbellekten hizmet sunulduğundan önbelleğin kendisi içerikle etkileşime geçmek isteyenlerin veya içeriği tahrif etmek isteyenlerin hedefi haline gelebilir. httpd’yi çalıştıran kullanıcı tarafından her zaman önbelleğe yazılabileceğini akıldan çıkarmamak önemlidir. Bu durumda alışılmışın tersine tüm içeriğin Apache kullanıcısı tarafından yazılamamasının sağlanması önerilir.

Eğer Apache kullanıcısı, örneğin bir CGI sürecindeki açık nedeniyle tehlikeye atılırsa, önbellek hedef alınabilir. mod_cache_disk kullanılırken önbellekteki bir öğeyi değiştirmek veya önbelleğe yeni bir öğe eklemek görece daha kolaydır.

Bu risk, Apache kullanıcısını kullanan diğer saldırı türleriyle karşılaştırıldığında daha yüksektir. mod_cache_disk kullanıyorsanız şunları aklınızdan çıkarmayın: (1) httpd güvenlik güncellemelerini takip edin ve sunucunuzu buna göre güncelleyin. (2) Mümkünse suEXEC kullanarak CGI süreçlerini Apache kullanıcısı olmayan bir kullanıcının aidiyetinde çalıştırın.

Önbellek Zehirlenmeleri

httpd bir önbellekli vekil sunucu olarak çalıştığında önbellek zehirlenmesi adı verilen sorunla karşılaşılma olasılığı vardır. Önbellek zehirlenmesi, vekil sunucunun özgün sunucudan yanlış (ve genellikle istenmeyen) içerik almasına sebep olan bir saldırı türünü betimlemek için yaygın olarak kullanılan bir terimdir.

Örneğin httpd’nin çalıştığı sistemin kullandığı DNS sunucuları DNS önbellek zehirlenmesinden etkilenebilecek durumdaysa, bir saldırgan httpd’nin istekleri almak için başvuracağı kaynak sunucunun yerini değiştirebilir. Diğer bir örnek, HTTP istek kaçakçılığı adı verilen bir saldırı türüdür.

Bu belge HTTP istek kaçakçılığını derinliğine incelenmesi için uygun yer değildir (böyle kaynaklara arama motorunuzla erişebilirsiniz). Bununla birlikte, vekil tarafından kaynak sunucudan alınan içeriği tamamen denetim altına almak amacıyla kaynak sunucudaki bir açığı istismar etmeye yönelik bir dizi istek yapılabileceğinin olasılık dahilinde olduğunu bilmenizde yarar vardır.

Hizmet Reddi / Önbelleğin Engellenmesi

Vary mekanizması aynı URL'nin çok sayıda sürümünün yan yana önbelleklenmesini mümkün kılar. İstemci tarafından sağlanan başlık değerlerine bağlı olarak, önbellek istemciye gönderilecek doğru yanıtı bulacaktır. Normal kullanımda olası değerlerin çok geniş olduğunun bilindiği durumda bir başlığı (örn, User-Agent) değişikliğe uğratma çabası bu mekanizmayı bir sorun haline getirebilir. Sitenin tanınırlığına bağlı olarak aynı URL'nin binlerce hatta milyonlarca önbellek girdisi oluşabilir ve bunlar önbellekteki diğer girdilerin yerini alabilir.

Diğer yandan, belli bir özkaynağın URL'sinin her istekte değiştirilmesi ihtiyacı ortaya çıkabilir. Bu normalde URL dizgesine bir "cachebuster" dizgesi eklenerek yapılır. Bu içerik sunucu tarafından anlamlı bir tazelik ömrüyle önbelleklenebilir olarak imlenmişse bu girdiler kısa zamanda önbellekteki meşru girdilerin yerini alabilir. mod_cache modülü bunun önlenmesi için CacheIgnoreURLSessionIdentifiers yönergesine sahipse de bu yönerge, yoldaki vekillerin veya tarayıcı önbelleklerinin aynı hizmet reddi saldırısına maruz kalmamaları için dikkatle kullanılmalıdır.